6 Μαρτίου 2017 Ευρωπαϊκή Ημέρα Λογοθεραπείας

Δυσφαγία …

Τρώω και Πίνω με ασφάλεια: Γεύομαι τη ζωή!!!

Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως Ηµέρα Λογοθεραπείας σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. και φέτος είναι αφιερωμένη στη Δυσφαγία.

Στόχος είναι η ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού για τη Δυσφαγία και η ενημέρωση για τις υπάρχουσες δοµές και υπηρεσίες, τη θεραπευτική προσέγγιση και τυχόν ομάδες στήριξης.

Για πολλούς από εμάς τα φαγητά και τα υγρά είναι πηγές ευχαρίστησης. Με αυτό τον τρόπο ικανοποιείται η πείνα και η δίψα μας. Βοηθούν στο να οργανωθούμε κατά τη διάρκεια της ημέρας και μας παρέχουν ευκαιρίες για αλληλεπίδραση. Μην ξεχνάμε ότι στην Ελληνική κουλτούρα το φαγητό συνδέεται με γιορτές, με συνεστιάσεις, με γενέθλια. Εμείς αποφασίζουμε το τι θα φάμε, πότε θα φάμε, πόσο θα φάμε. Επίσης, αναγνωρίζουμε ένα φαγητό από τη μυρωδιά, από τις γεύσεις.

Ο σκοπός της σίτισης και της πόσης είναι η θρέψη και η ενυδάτωσή μας, αλλά και η επικοινωνία, η κοινωνικότητα, η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων. Είναι μία σημαντική παράμετρος για να αναπτυχθούν γλωσσικές δεξιότητες, όπως είναι η ομιλία, ο λόγος και η αντίληψη.

Τι είναι δυσφαγία;

Οι δυσκολίες σίτισης και κατάποσης (γνωστές και ως Δυσφαγία) συμπεριλαμβάνουν δυσκολίες σε κάθε βήμα της διαδικασίας σίτισης. Από την εισαγωγή στερεών και υγρών από το στόμα μέχρι την είσοδό τους στο στομάχι και στα έντερα. Μια διαταραχή σίτισης ή κατάποσης συμπεριλαμβάνει αναπτυξιακά άτυπες συμπεριφορές απέναντι στις τροφές και τα υγρά. Για παράδειγμα: να μην αποδέχεται το παιδί κατάλληλες για την ηλικία του τροφές και υγρά, να μην είναι σε θέση να χρησιμοποιεί κατάλληλες για την ηλικία του συσκευές (πιρούνι, κουτάλι κ.λ.π.) και σκεύη ή να μη μπορεί να φάει μόνο του.

Συχνότητα Εμφάνισης

Εκτιμάται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι κάποια στιγμή στη ζωή τους αντιμετωπίζουν  για μικρό χρονικό διάστημα μια δυσκολία στην κατάποση, αλλά και ένα ποσοστό ανθρώπων που πλησιάζει το 10% αναγκάζεται να ζήσει σε χρόνια βάση με τα προβλήματα αυτά. Η έκταση αυτών των προβλημάτων μπορεί να ποικίλλει από μια μικρή δυσχέρεια έως την πλήρη αδυναμία κατάποσης.

Παιδιά

Ένα παιδί με Δυσφαγία μπορεί να αρνείται το φαγητό, να δέχεται μόνο περιορισμένη ποικιλία ή ποσότητα τροφών και υγρών ή να επιδεικνύει κατά τη διάρκεια του γεύματος ανάρμοστη σε σχέση με την ηλικία του συμπεριφορά.

Είναι γνωστό ότι το 25% – 45% των τυπικά αναπτυσσόμενων παιδιών εμφανίζουν προβλήματα σίτισης και κατάποσης. Η συχνότητα εμφάνισής της στα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές είναι 30% – 80%. Σημαντικά προβλήματα σίτισης έχουν αναφερθεί σ’ ένα ποσοστό της τάξεως του 3% – 10% των παιδιών με σωματικές αναπηρίες (26%-90%), ασθένειες και προωρότητα (10% – 49%).

Σημάδια και Συμπτώματα

Μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν:

1.Δυσκολίες στην αναπνοή κατά τη διάρκεια της σίτισης που μπορεί να σηματοδοτούνται

από:

• Αυξημένο αναπνευστικό ρυθμό κατά τη διάρκεια της σίτισης.
• Αλλαγή στο χρώμα του δέρματος (κυάνωση).
• Άπνοια.
• Σταματάει συχνά εξαιτίας λόγω δυσκολιών στις διαδοχικές κινήσεις του μοτίβου πιπιλίζω –καταπίνω – αναπνέω.
• Υποξία (μείωση του οξυγόνου).

2.Αλλαγές στους φυσιολογικούς ρυθμούς των χτύπων της καρδιάς

(βραδυκαρδία/ταχυκαρδία) σε σχέση με τη σίτιση:

• Βήχας και πνιγμός κατά τη διάρκεια ή μετά την κατάποση.
• Κλάμα κατά τη διάρκεια της σίτισης.
• Μειωμένη απόκριση κατά τη διάρκεια της σίτισης.
• Αφυδάτωση.

3.Δυσκολία στη μάσηση τροφών των οποίων η υφή μπορεί να είναι κατάλληλη για την ηλικία (μπορεί να φτύσει μερικώς μασημένη τροφή).

4.Δυσκολία στην έναρξη της κατάποσης.

5.Δυσκολία στη διαχείριση εκκρίσεων (συμπεριλαμβανομένων των εκκρίσεων σίελου που δεν σχετίζονται με την οδοντοφυΐα).

6.Σημάδια δυσφορίας, όπως μορφασμοί, απλώνει τα δάχτυλα μπροστά από το στόμα, γυρνάει το κεφάλι σε αντίθετη κατεύθυνση από το φαγητό.

7.Συχνή συμφόρηση, συγκεκριμένα μετά τα γεύματα.

8.Συχνές ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος.

9.Πνίξιμο.

10.Απώλεια τροφής/υγρών από το στόμα όταν τρώει.

11.Θορυβώδης ή υγρή φωνή (γουργούρισμα) κατά τη διάρκεια και κατόπιν της σίτισης.

12.Άρνηση τροφών που έχουν συγκεκριμένο τύπο και υφή.

13.Λήψη μικρών ποσοτήτων, παραγέμισμα στο στόμα και αποθήκευση τροφών.

14.Εμετός (περισσότερο από το τυπικό «φτύσιμο»).

15.Απώλεια βάρους ή έλλειψη του κατάλληλου βάρους.

Ενήλικες

Τα ηλικιωμένα άτομα ανήκουν στην ομάδα ανθρώπων με την μεγαλύτερη επικινδυνότητα διότι στην πλειοψηφία τους χαρακτηρίζονται από μια φθίνουσα πορεία σε αρκετές φυσιολογικές λειτουργίες που ελέγχονται από το κεντρικό νευρικό σύστημα.   Οι πιο σοβαρές επιπτώσεις της δυσφαγίας είναι:

Υποσιτισμός και Αφυδάτωση. Η Δυσφαγία μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη για ένα άτομο ώστε να λάβει επαρκή τροφή και υγρά και  να έχει μια επαρκή θρέψη.

Αναπνευστικά Προβλήματα. Αν η τροφή ή τα υγρά εισέρθουν στους αεραγωγούς ενός ατόμου (εισρόφηση) και προσπαθήσει να καταπιεί, δημιουργούνται αναπνευστικά προβλήματα ή λοιμώξεις, όπως συχνές εξάρσεις πνευμονίας ή  άλλες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού.

Παράλληλα με τις συνέπειες που επιφέρει η διαταραχή στην υγεία του ασθενή, δεν πρέπει να υποτιμηθεί η ψυχοκοινωνική της διάσταση. Ένας ασθενής που βήχει συχνά κατά τη διάρκεια του γεύματος, δεν μπορεί πλέον να απολαύσει και να συμμετέχει σε ένα τόσο σημαντικό κοινωνικό γεγονός, το φαγητό. Το αποτέλεσμα είναι να αποσύρεται κοινωνικά και να οδηγείται στην εσωστρέφεια.

Σημάδια κακής κατάποσης

• Ο βήχας, το αίσθημα πνιγμονής ή γουργουρητό στη φωνή στη διάρκεια λήψης τροφής ή υγρών.
• Αίσθημα ότι η τροφή σταματά στο θώρακα η στο στόμα.
• Εκροή υγρών από το στόμα.
• Αδυναμία για βήχα ή αδύνατη φωνή.
• Δυσκολία ή επώδυνη κατάποση.

Σημάδια και Συμπτώματα

• Πόνος κατά την κατάποση (Οδυνοφαγία).
• Αδυναμία κατάποσης.
• Το αίσθημα ότι η τροφή κολλάει στο λαιμό, στο στήθος ή πίσω από το στέρνο.
• Εκροή υγρών από το στόμα.
• Βραχνάδα.
• Αναγωγές τροφών.
• Καούρα πίσω από το στέρνο.
• Όξινες ερυγές.
• Απροσδόκητη απώλεια βάρους.
• Βήχας ή αίσθημα πνιγμού κατά την κατάποση.

Ποια είναι μερικά από τα κυριότερα αίτια της Δυσφαγίας;

• Οξεία βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση κ.α.).
• Χρόνια νευρολογική πάθηση (ν. Πάρκινσον, Άνοια, Σκλήρυνση κατά Πλάκας κ.α.).
• Όγκοι και νεοπλάσματα.
• Καρδιοπάθειες.
• Αναπνευστικές παθήσεις.
• Γαστρεντερικές παθήσεις.
• Επεμβάσεις κεφαλής και τραχήλου.
• Τραχειοστομία.
• Λαρυγγεκτομή.
• Ασθένειες που επιβάλλουν σίτιση με ρινογαστρικό καθετήρα (Levine) ή γαστροστομία.
• Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες (σχιστίες χειλιών ή υπερώας).
• Γενετικά σύνδρομα (π.χ. σύνδρομο Down).
• Εγκεφαλική Παράλυση.
• Αποδιοργανωμένα πρότυπα θηλασμού σε βρέφη.
• Συμπεριφορικές Διαταραχές (άρνηση σίτισης ή/και μετάβασης σε πιο στερεές τροφές).
• Ψυχογενείς παράγοντες.

Θεραπεία

Η θεραπεία ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με το αίτιο, τα συμπτώματα και το είδος του προβλήματος κατάποσης. Όταν υπάρχει υπόνοια Δυσφαγίας, η διάγνωση και η θεραπεία είναι μια ομαδική προσπάθεια Ακτινολόγου, Λογοθεραπευτή, Διαιτολόγου, Ψυχολόγου, ΩΡΛ, καθώς και άλλες θεραπευτικές ειδικότητες σε συνεργασία με τον ασθενή και  την οικογένειά του.

Ο Λογοθεραπευτής, σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό, μπορεί να βοηθήσει ακόμα και να εξαλείψει Δυσφαγίες που αφορούν στο στοματικό και στο φαρυγγικό στάδιο της κατάποσης. Ενδεικτικά μερικές από τις θεραπευτικές τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο λογοθεραπευτής είναι:

• Ασκήσεις ενδυνάμωσης κάτω γνάθου και γλώσσας.
• Βελτίωση εύρους χειλιών, γλώσσας και κάτω γνάθου.
• Βελτίωση ανύψωσης της μαλακής υπερώας.
• Βελτίωση της αισθητικότητας προσώπου και στόματος.
• Αλλαγές στην στάση του σώματος και την θέση κεφαλής στην κατάποση προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος διείσδυσης ή/και εισρόφησης.
• Ασκήσεις βελτίωσης της ανύψωσης του λάρυγγα κατά την κατάποση.
• Ασκήσεις βελτίωσης της ανύψωσης της ρίζας της γλώσσας.
• Τροποποίηση τροφών και υγρών που καταπίνονται ευκολότερα και ασφαλέστερα (αλλαγές στο είδος της τροφής).
• Παρακολούθηση της προσλαμβανόμενης ποσότητας τροφής και υγρών.
• Κάνοντας σίτιση σε ασθενείς με Δυσφαγία, όπου αυτό είναι απαραίτητο.

Το ευρύ κοινό έχει ταυτίσει  την  έννοια της Λογοθεραπείας με  την αποκατάσταση των δυσκολιών σε παιδιά.  Όμως και οι ενήλικες μπορεί να αντιμετωπίζουν μια σειρά από ήπιες και σοβαρές δυσκολίες οι οποίες επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα  και κατ’ επέκταση τη ζωή τους.

Οι δυσκολίες των ενηλίκων μπορεί να είναι οι εξής:

Επίκτητες Διαταραχές λόγου – ομιλίας, ανάγνωσης και γραφής, Διαταραχές σε Φωνή, Ροή Ομιλίας, Κατάποση λόγω κάποιου εγκεφαλικού επεισοδίου ή κάποιας κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης.

Το εκάστοτε πρόγραμμα θεραπείας έχει σαν στόχο όχι μόνο την πιο άμεση αποκατάσταση των δυσκολιών, αλλά ταυτόχρονα  και την ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση του ατόμου στοχεύοντας στην ομαλή  κοινωνική επανένταξή του.

Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας είναι ένα επιστημονικό Σωματείο, μη κερδοσκοπικό, μη κυβερνητικό. Η Εταιρία στελεχώνεται από μία ομάδα ειδικών επαγγελματιών ψυχικής υγείας, πάνω στις αρχές της Κοινωνικής και Κοινοτικής Ψυχιατρικής, με σκοπό να προσεγγίσουν, με ευαισθησία, όλο το φάσμα των ηλικιών – παιδιά, έφηβοι, ενήλικες – που χρήζουν τη βοήθειά του σε σχέση με την πρόληψη των προβλημάτων ψυχικής υγείας και την έγκαιρη παρέμβαση σε αυτά. Οι υπηρεσίες παρέχονται συγκεκριμένα μέσω της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας και του Κέντρου Ημέρας για Παιδιά, Εφήβους και Ενήλικες στο Ν. Φωκίδας. Είναι δωρεάν και τα θεραπευτικά προγράμματα είναι εξατομικευμένα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της κάθε οικογένειας, με σεβασμό στον χαρακτήρα και τις ιδιαιτερότητές της.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στο τηλέφωνο επικοινωνίας 22650 22924 (Εθνικής Αντιστάσεως 13, Άμφισσα).

Για την Ε.Κ.Ψ.&Ψ.Υ.  Δομής Φωκίδας

Αθανασία Τζιμαρά,

Λογοθεραπεύτρια